" />Opóźniony rozwój mowy.
Rodzice bardzo często niepokoją się o stan mowy dziecka. Niepokój rodziców budzi fakt, iż ich normalnie fizycznie rozwijające się dziecko mówi mało, nie chce rozmawiać z rodzicami, rówieśnikami, ma mały zasób słów albo nie mówi jeszcze wcale.

Rodzice bardzo często niepokoją się o stan mowy dziecka. Niepokój rodziców budzi fakt, iż ich normalnie fizycznie rozwijające się dziecko mówi mało, nie chce rozmawiać z rodzicami, rówieśnikami, ma mały zasób słów albo nie mówi jeszcze wcale.
Rozwój mowy dziecka przebiega w kilku etapach. Pierwszym z nich jest okres melodii trwający do ukończenia 1 r.ż.,kiedy to dziecko zaczyna wymawiać pierwsze wyrazy - najczęściej da i mama. Przy czym rozumienie mowy obejmuje duży zakres. Dziecko rozumie znacznie więcej niż potrafi wypowiedzieć.
Następnym etapem rozwoju mowy jest okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia). Dziecko zaczyna wtedy wypowiadać coraz więcej pojedynczych wyrazów. Z końcem tego okresu jego słownik zawiera kilkadziesiąt wyrazów, których większość stanowią rzeczowniki.
W trzecim okresie nazywanym okresem zdania (od 2 do 3 roku życia) pojawiają się pierwsze zdania, początkowo dwuwyrazowe. W tym okresie dziecko przyswaja sobie najwięcej nowych słów oraz podstawy systemu leksykalnego i fonetycznego języka. Dalsze lata przynoszą tylko jego doskonalenie. Specjaliści uważają, że u normalnie rozwijającego się dziecka każdy etap może być przesunięty nawet o pół roku
Jeżeli mowa dziecka jest zauważalnie opóźniona w stosunku do rówieśników, to najczęściej mamy do czynienia z tzw..samoistnym opóźnieniem rozwoju mowy. Wynika on z indywidualnego tempa i rytmu rozwoju dziecka i w miarę dojrzewania układu nerwowego łatwo ustępuje. U dzieci tych najczęściej obserwuje się początkowy brak mowy do 1, 5 - 2 r.ż a następnie jej opóźnienie wyrównywane około 4 - 5 roku życia. Wyrównywanie to dokonuje się bez pomocy specjalistów, nie ma żadnych konsekwencji dla dalszego rozwoju dziecka.
Proste opóźnienie rozwoju mowy dotyczy głównie chłopców (nawet dwu lub trzykrotnie częściej) i aż w 25 - 30 % przypadków jest dziedziczne. Czynnikami usposabiającymi są tez częste choroby w 1 r. ż dziecka i opóźniający się rozwój ruchowy. Zdarza się, że samoistne opóźnienie rozwoju mowy jest spowodowane niekorzystnym działaniem środowiska. Dziecko może nie mieć w rodzinie prawidłowych wzorców mowy, może nie być motywowane do mówienia albo wręcz przeciwnie rodzice zalewają je potokiem słów. Nadmiar bodźców słownych z kolei powoduje reakcje obronne.
Niestety może zdarzyć się tak, że brak mowy u dziecka nie jest tylko przejściowym stanem wynikającym z indywidualnego tempa rozwoju. Zaburzenie procesu rozwoju mowy może być spowodowane uszkodzeniem CUN, nerwów obwodowych, upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami psychicznymi, uszkodzeniem słuchu. Wtedy taki stan zazwyczaj jest sygnałem, że wkrótce pojawią się poważne zaburzenia mowy.
Jak odróżnić opóźnienie rozwoju mowy wynikające z indywidualnego tempa rozwoju dziecka od opóźnienia, które jest patologią i sygnałem, że dziecko nie rozwija się prawidłowo?
Jeżeli dziecko, poza opóźnieniem rozwoju mowy, rozwija się normalnie należałoby przede wszystkim sprawdzić jego rozumienie mowy. Cechą prostego, nie patologicznego opóźnienia rozwoju mowy jest, bowiem zaburzenia ekspresji mowy przy jej prawidłowym rozumieniu Jego brak - 5 jest wyraźnym sygnałem, iż możemy mieć do czynienia ze stanem patologicznym.
Ażeby sprawdzić stan rozumienia słów, możemy polecić dziecku, aby przyniosło zabawkę, pokazało gdzie ma nos, oko, ucho, pokazało konkretną rzecz, czy osobę na ilustracji (np. Pokaż, gdzie jest piesek? Na którym obrazku bawią się dzieci? Pokaż, który klocek jest duży?)
Ważną informacją jest także dla nas, czy dziecko nie ma kłopotów ze słuchem.
W celu orientacyjnego sprawdzenia słuchu dziecka podajemy mu szeptem polecenia np. Pokaż lalkę, zamknij drzwi. Staramy się przy tym nie pokazywać ruchu ust zasłaniając je kartką. Szept powinien być słyszalny przez dziecko z odległości około 6 m.
Dobrze jest również sprawdzić sprawność narządów mowy. Polecamy dziecku np. skierować język w stronę nosa, brody, kącików ust, podniebienia miękkiego, ściągnąć wargi w ryjek, rozciągnąć w uśmiechu, cmokać, parskać.
Jeżeli dziecko mówi niewiele lub wcale, ale wykonuje nasze polecenia, jego rozwój intelektualny jest w normie, nie wykazuje znacznych zaburzeń ruchowych narządów mowy i ma prawidłowy słuch to możemy oczekiwać, że mamy do czynienia z prostym opóźnieniem rozwoju mowy. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy jednak zwrócić się o pomoc do logopedy, ponieważ wczesna stymulacja rozwoju mowy zwiększa szansę na jej powodzenie. Niezależnie od rodzaju i przyczyn opóźnienia rozwoju mowy każdy rodzic może także samodzielnie wspomagać rozwój mowy swojego dziecka.
Jak stymulować mowę dziecka?
- Należy motywować dziecko do mówienia przez częste rozmowy z nim. Staramy się przy tym mówić prostymi zdaniami używając znanych dziecku słów.
- Nie przerywajmy dziecku, pozwólmy dokończyć wypowiedź
- Dostarczajmy prawidłowych wzorców mowy - słuchanie jest pierwszym etapem rozwoju mowy
- Nie zmuszajmy a zachęcajmy do mówienia
- Stosujmy tzw. "kąpiel słowną", która polega na mówieniu o wszystkim, co dziecko otacza. Wykorzystujemy do tego zwykłą codzienną aktywność. Wykonując dana czynność opowiadamy o niej np. "Robię ciasto, a teraz dosypuję maki. Popatrz mąka jest biała...".Mówimy o tym, co dzieje się tu i teraz. Nie przesadzajmy jednak, by nie zalewać dziecka nadmiernie potokiem słów.
- Przekształcajmy komunikaty dziecka (także gesty) w tekst.
- Prowadźmy przy dziecku dialog - zadawajmy sobie pytania i odpowiadajmy na nie
- Zapewnijmy dziecku kontakt z rówieśnikami np. na placu zabaw, w przedszkolu.
- Powtarzajmy z dzieckiem wyrazy dźwiękonaśladowcze,
- Czytajmy dziecku książeczki, nazywajmy to, co widzimy na ilustracjach
- Ćwiczmy z dzieckiem narządy mowy w formie zabawy np. oblizujemy się jak kotek po wypiciu mleka, liczymy językiem ząbki, próbujemy dotknąć językiem podniebienia, kącików ust.
- Stosujmy ćwiczenia oddechowe polegające na wprawianiu w ruch lekkich przedmiotów (np. papierków, piórek)
- Śpiewajmy, powtarzajmy wierszyki, wyliczanki.
Jeżeli jednak dwulatek mówi jedynie kilka słów i nie powiększa ich repertuaru, a trzylatek nie próbuje układać zdań powinniśmy skonsultować się z logopedą.

Opracowała: Małgorzata Florysiak
Logopeda